Σκέψου σαν Φυσικός… και δες τον Κόσμο με άλλα μάτια

Έγραψα αυτό το βιβλίο για να υμνήσω τη φυσική – αυτή την επιστήμη που με ενθουσίαζε ήδη από τα εφηβικά μου χρόνια. Δεν ήμουν ο «σπασίκλας» της τάξης, αλλά ένοιωθα μια βαθιά ευχαρίστηση όταν κατάφερνα να λύνω σύνθετα προβλήματα φυσικής εφαρμόζοντας κοινή λογική ή όταν «μαγείρευα» εξισώσεις με αλγεβρικά σύμβολα και αριθμούς μέχρι να μου αποκαλύψουν τα φαινόμενα, τις αλήθειες και τα μυστικά της φύσης.

Όμως, πέρα από τη διασκέδαση, σιγά σιγά συνειδητοποίησα ότι αν ήθελα να βρω ικανοποιητικές απαντήσεις στις ανησυχίες που κόχλαζαν στο εφηβικό μυαλό μου (για το Σύμπαν και τη φύση), η φυσική ήταν το «αντικείμενο» με το οποίο έπρεπε να ασχοληθώ. Ήθελα να μάθω από τι είμαστε φτιαγμένοι. πώς και από πού εμφανίστηκε ο άνθρωπος. αν το Σύμπαν έχει αρχή και τέλος. αν είναι πεπερασμένο ή αν εκτείνεται στο άπειρο. τι ακριβώς είναι η κβαντική μηχανική (μια έννοια που μου είχε πρωτοαναφέρει ο πατέρας μου). ποια είναι η φύση του χρόνου… και τόσα άλλα.

Οι απορίες έφερναν απαντήσεις, και οι απαντήσεις έφερναν νέες απορίες. βήμα βήμα, αφιερώθηκα ολοκληρωτικά στη μελέτη της φυσικής. Γνωρίζω ήδη αρκετά, ωστόσο δεν είναι λίγα εκείνα για τα οποία ερευνώ και «ψάχνω» ακατάπαυστα.

Όλοι οι άνθρωποι έχουν ανησυχίες. Πολλοί από όσους ψάχνουν απαντήσεις στα μυστήρια της ύπαρξης στρέφονται στη θρησκεία ή ενστερνίζονται κάθε λογής ιδεολογίες, διαμορφώνοντας πεποιθήσεις και ποικίλες στάσεις ζωής. Όμως, όταν πρόκειται για την εξιχνίαση του πως λειτουργεί ο φυσικός κόσμος, για μένα δεν υπάρχει τίποτε πιο ισχυρό από την εξιχνίαση του πώς λειτουργεί ο φυσικός κόσμος, για μένα δεν υπάρχει τίποτε πιο ισχυρό από την προσεκτική διατύπωση των υποθέσεων, την εξαγωγή των συμπερασμάτων και, τέλος, τον επανειλημμένο έλεγχο. Με δυο λόγια, προσωπικά πιστεύω αποκλειστικά στα τεκμήρια της επιστημονικής μεθόδου. Η αντίληψη που αποκτήσαμε μέσω της επιστήμης – και ειδικότερα της φυσικής – για τη δομή και τη λειτουργία του Κόσμου, δεν είναι απλώς μία ανάμεσα σε πολλές (ισάξιες) προσεγγίσεις για την «αλήθεια» της πραγματικότητας. Είναι η μόνη αξιόπιστη αντίληψη που διαθέτουμε.

Αναμφισβήτητα, δεν είναι όλοι σαν κι εμένα. πλήθος κόσμου δεν συμπάθησε ποτέ τη φυσική. Πολλοί της γύρισαν την πλάτη επειδή θεώρησαν, ή επειδή τους είπαν, ότι είναι ένα μάθημα δύσκολο – κάτι με το οποίο καταπιάνονται μόνο οι σπασίκλες! Και είναι αλήθεια – ας μην κρυβόμαστε – πως όποιος επιχειρήσεις να συλλάβει λεπτές έννοιες π.χ. της κβαντικής μηχανικής, δύσκολα θα αποφύγει τον πονοκέφαλο! Ωστόσο, όλοι θα μπορούσαν, σε γενικές γραμμές, να καταλάβουν πώς «γίνονται» όλα τα «θαυμαστά» του Σύμπαντος, και βεβαίως είναι αυτονόητο πως μια βασική κατανόηση του φυσικού κόσμου δεν απαιτεί μια ζωή αφιερωμένη στη μελέτη του.

Προσωπικά βρίσκω τη φυσική γοητευτική αφενός επειδή είναι ένα θεμελιώδες πεδίο γνώσης και αφετέρου επειδή παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην κατανόηση του Κόσμου. Πέρα από οτιδήποτε υποκειμενικό, υπάρχει μια αντικειμενική πραγματικότητα: Το εύρος και οι εφαρμογές της φυσικής σήμερα, κυριολεκτικά κόβουν την ανάσα. Χάρη σε αυτή την επιστήμη γνωρίζουμε πλέον από τι αποτελείται κάθε τι που βρίσκεται γύρω μας και πώς διατηρεί τη συνοχή με το περιβάλλον του. χάρη σε αυτήν ιχνηλατήσαμε την εξέλιξη ολόκληρου του Σύμπαντος μέχρι μερικά κλάσματα του δευτερολέπτου μετά τη γέννηση του χώρου και του χρόνου. μέσα από τη γνώση των φυσικών νόμων αναπτύσσουμε τεχνολογίες που, κάθε τόσο, αλλάζουν κυριολεκτικά τη ζωή μας. ΤΙ άλλο θέλετε για να νιώσετε δέος και θαυμασμό;

Καθώς γράφω αυτές τις γραμμές, πιάνω το εαυτό μου να αναρωτιέται: Μα. είναι δυνατόν να μην αγαπά κάποιος τη φυσική;

απόσπασμα από τον πρόλογο του βιβλίου του Τζιμ Αλ-Καλίλι «Σκέψου σαν φυσικός και δες τον Κόσμο με άλλα μάτια» , εκδόσεις Τραυλός, μετάφραση: Σταύρος Πανέλης.
Jim Al-Khalili: Έγραψα μια ωδή στη Φυσική· αφηγούμαι το ειδύλλιο μαζί της· εκμυστηρεύομαι το πώς σκέφτομαι γι’ αυτήν· ομολογώ τη δίψα μου για την ολοκληρωτική γνώση των νόμων της· αγωνιώ για το πότε θα έρθει το τέλος της! Προσπαθώντας να κατανοήσω πώς λειτουργεί ο φυσικός κόσμος, αφιέρωσα τη μισή ακαδημαϊκή μου καριέρα στην έρευνα. Την άλλη μισή τη διέθεσα στη διδασκαλία,στην επικοινωνία και στη διάδοση όσων έμαθα. Όταν ξεκίνησα, πριν από τρεις δεκαετίες, διδάχθηκα ότι βρισκόμασταν ένα βήμα πριν από το τέλος της Φυσικής, μιαν ανάσα πριν από τη Θεωρία των Πάντων. Σήμερα, βρισκόμαστε ακόμη πιο μακριά από το «νήμα» που ήμασταν έτοιμοι να «κόψουμε» πριν από τριάντα χρόνια. Όλα όσα γνωρίζουμε σήμερα για τη Φυσική μοιάζουν με νησίδα που περιβάλλεται από τον ωκεανό του ανεξερεύνητου. Η σκέψη του φυσικού πυρπολείται όταν συνειδητοποιεί πόσα πολλά υπάρχουν ακόμη να μάθει. Δεν έγραψα αυτό το βιβλίο για να aφηγηθώ την εξέλιξη της Φυσικής, ούτε για να οραματιστώ το μέλλον της (αφού δεν το γνωρίζω και υποψιάζομαι ότι θα είναι μακρύς ο δρόμος). Το έγραψα επειδή θέλω να σας μιλήσω για όσα γνωρίζω ότι δεν γνωρίζουμε. Σας προσκαλώ σε ένα ακόρεστο διανοητικό ταξίδι, με σταθμούς τους τρεις «πυλώνες» της σύγχρονης φυσικής: τη σχετικότητα, την κβαντική μηχανική και τη θερμοδυναμική. Και στο τέλος της διαδρομής, το μυστήριο της αόρατης ύλης, η σκοτεινή ενέργεια, η κβαντική βαρύτητα βρόχων, η θεωρία Μ και η μεγάλη ενοποίηση (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)