Ποιος είναι Ποιος στην ταινία Oppenheimer
Οι άνθρωποι πίσω από τους ρόλους
Christopher Kuo / © 2023 The New York Times Company /
Η υπόθεση του Οπενχάιμερ, της βιογραφικής ταινίας που φέρει την υπογραφή του Κρίστοφερ Νόλαν, είναι απλή: πρόκειται για την αφήγηση της ιστορίας του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, του φυσικού που έμεινε στην Ιστορία ως ο «πατέρας της ατομικής βόμβας». Παρ’ όλα αυτά, όπως συμβαίνει και σε άλλες ταινίες του Νόλαν, η εκτέλεση αυτής της ιδέας δεν είναι καθόλου απλή. Υπάρχουν άλματα ανάμεσα στις διαφορετικές χρονικές περιόδους που εξιστορούνται στο φιλμ, ενώ από την οθόνη μας περνάει ένας ιλιγγιώδης αριθμός από επιστήμονες, πολιτικούς και πιθανούς πράκτορες του κομμουνισμού. Γι’ αυτό, λοιπόν, φτιάξαμε έναν οδηγό που θα σας βοηθήσει να παρακολουθήσετε τους πραγματικούς χαρακτήρες και τα αληθινά γεγονότα στα οποία βασίζεται η ταινία.
Ρόμπερτ Οπενχάιμερ (τον ερμηνεύει ο Κίλιαν Μέρφι)
Ρόμπερτ Οπενχάιμερ (τον ερμηνεύει ο Κίλιαν Μέρφι)
Ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ με τον υποστράτηγο Λέσλι Γκρόουβς, τον επικεφαλής μηχανικό του Προγράμματος Μανχάταν. (Φωτογραφία: U.S. Army Corps of Engineers via The New York Times)
Πρόκειται για τον Αμερικανό θεωρητικό φυσικό που πρωτοστάτησε στην ανάπτυξη της ατομικής βόμβας, μέσω του Προγράμματος Μανχάταν. Γεννημένος στη Νέα Υόρκη το 1904, ολοκλήρωσε τις προπτυχιακές σπουδές του στο Χάρβαρντ και στη συνέχεια πήγε στην Αγγλία, για μεταπτυχιακές σπουδές Φυσικής στο Κέμπριτζ. Εκεί, απογοητεύτηκε από την πίεση που του ασκούσε ο καθηγητής του Πάτρικ Μπλάκετ να επικεντρωθεί στην εργαστηριακή δουλειά αντί για τη θεωρία, σε σημείο που, όπως λέγεται χωρίς να έχει εξακριβωθεί, του πρόσφερε του άμοιρου ένα δηλητηριασμένο μήλο. Ο καθηγητής δεν το έφαγε ποτέ, αλλά οι αξιωματούχοι του πανεπιστημίου έθεσαν τον Οπενχάιμερ υπό επιτήρηση. Αφού πήρε και το διδακτορικό του στη Φυσική από ένα γερμανικό πανεπιστήμιο, ο Οπενχάιμερ αποδέχτηκε τις θέσεις καθηγητή που του προσφέρθηκαν από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ και το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας, συμβάλλοντας στη ριζοσπαστικοποίηση της δουλειάς μιας αμερικανικής σχολής θεωρητικής φυσικής. Ενώ ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη, ο Οπενχάιμερ διορίστηκε, στο πλαίσιο της προσπάθειας-μαμούθ που γινόταν για την ανάπτυξη της ατομικής βόμβας, διευθυντής στο Εθνικό Εργαστήριο του Λος Άλαμος, στο Νέο Μεξικό. Έχοντας αγαπήσει αυτή την περιοχή ως παιδί, καθώς είχε σταλεί εκεί όταν είχε προσβληθεί από δυσεντερία για να αναρρώσει, δημιούργησε ένα μυστικό εργαστήριο στην έρημο και συντόνισε τις προσπάθειες των κορυφαίων φυσικών και μηχανικών, που οδήγησαν στην πρώτη πυρηνική έκρηξη, στην πόλη Αλαμογκόρντο, στις 16 Ιουλίου του 1945, που έμεινε στην Ιστορία ως πυρηνική δοκιμή Τρίνιτι. Αργότερα διηύθυνε το αμερικανικό Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών, ένα ανεξάρτητο κέντρο θεωρητικής έρευνας στο Πρίνστον του Νιου Τζέρσι, και έγινε πρόεδρος της γενικής συμβουλευτικής επιτροπής της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας.
Λούις Στράους (τον ερμηνεύει ο Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ)
Φωτογραφία: J. Wilds / Getty Images / Ideal Image
Ο Στράους, ο οποίος αποτελεί τον κύριο αντίπαλο του Οπενχάιμερ στην ταινία, υπήρξε ο πρόεδρος της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας και ο ηγέτης της εκστρατείας για την ανάκληση της άδειας ασφαλείας που είχε ο Οπενχάιμερ, η οποία του έδινε πρόσβαση σε διαβαθμισμένες πληροφορίες της κυβέρνησης των ΗΠΑ. Γεννημένος στη Δυτική Βιρτζίνια, εργάστηκε ως πωλητής υποδημάτων από πόρτα σε πόρτα, ως συνεταίρος σε επενδυτική τράπεζα και ως γραφειοκράτης που, κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, απασχολήθηκε στην υπηρεσία τροφίμων των Ηνωμένων Πολιτειών για την οποία ήταν υπεύθυνος ο μελλοντικός πρόεδρος των ΗΠΑ Χέρμπερτ Χούβερ. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο πρόεδρος Χάρι Σ. Τρούμαν διόρισε τον Στράους στην Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας, της οποίας τέθηκε επικεφαλής και προώθησε την ανάπτυξη της βόμβας υδρογόνου. Αργότερα, ενώ πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν ο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, ο Στράους διετέλεσε υπηρεσιακός υπουργός Εμπορίου. Ο κανονικός διορισμός του, όμως, απορρίφθηκε από τη Γερουσία, εν μέρει λόγω της οργής της επιστημονικής κοινότητας για τη συμπεριφορά που είχε επιδείξει απέναντι στον Οπενχάιμερ.
Τζιν Τάτλοκ (την ερμηνεύει η Φλόρενς Πιου)
Πρόκειται για τον Αμερικανό θεωρητικό φυσικό που πρωτοστάτησε στην ανάπτυξη της ατομικής βόμβας, μέσω του Προγράμματος Μανχάταν. Γεννημένος στη Νέα Υόρκη το 1904, ολοκλήρωσε τις προπτυχιακές σπουδές του στο Χάρβαρντ και στη συνέχεια πήγε στην Αγγλία, για μεταπτυχιακές σπουδές Φυσικής στο Κέμπριτζ. Εκεί, απογοητεύτηκε από την πίεση που του ασκούσε ο καθηγητής του Πάτρικ Μπλάκετ να επικεντρωθεί στην εργαστηριακή δουλειά αντί για τη θεωρία, σε σημείο που, όπως λέγεται χωρίς να έχει εξακριβωθεί, του πρόσφερε του άμοιρου ένα δηλητηριασμένο μήλο. Ο καθηγητής δεν το έφαγε ποτέ, αλλά οι αξιωματούχοι του πανεπιστημίου έθεσαν τον Οπενχάιμερ υπό επιτήρηση. Αφού πήρε και το διδακτορικό του στη Φυσική από ένα γερμανικό πανεπιστήμιο, ο Οπενχάιμερ αποδέχτηκε τις θέσεις καθηγητή που του προσφέρθηκαν από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ και το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας, συμβάλλοντας στη ριζοσπαστικοποίηση της δουλειάς μιας αμερικανικής σχολής θεωρητικής φυσικής. Ενώ ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη, ο Οπενχάιμερ διορίστηκε, στο πλαίσιο της προσπάθειας-μαμούθ που γινόταν για την ανάπτυξη της ατομικής βόμβας, διευθυντής στο Εθνικό Εργαστήριο του Λος Άλαμος, στο Νέο Μεξικό. Έχοντας αγαπήσει αυτή την περιοχή ως παιδί, καθώς είχε σταλεί εκεί όταν είχε προσβληθεί από δυσεντερία για να αναρρώσει, δημιούργησε ένα μυστικό εργαστήριο στην έρημο και συντόνισε τις προσπάθειες των κορυφαίων φυσικών και μηχανικών, που οδήγησαν στην πρώτη πυρηνική έκρηξη, στην πόλη Αλαμογκόρντο, στις 16 Ιουλίου του 1945, που έμεινε στην Ιστορία ως πυρηνική δοκιμή Τρίνιτι. Αργότερα διηύθυνε το αμερικανικό Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών, ένα ανεξάρτητο κέντρο θεωρητικής έρευνας στο Πρίνστον του Νιου Τζέρσι, και έγινε πρόεδρος της γενικής συμβουλευτικής επιτροπής της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας.
Λούις Στράους (τον ερμηνεύει ο Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ)
Φωτογραφία: J. Wilds / Getty Images / Ideal Image
Ο Στράους, ο οποίος αποτελεί τον κύριο αντίπαλο του Οπενχάιμερ στην ταινία, υπήρξε ο πρόεδρος της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας και ο ηγέτης της εκστρατείας για την ανάκληση της άδειας ασφαλείας που είχε ο Οπενχάιμερ, η οποία του έδινε πρόσβαση σε διαβαθμισμένες πληροφορίες της κυβέρνησης των ΗΠΑ. Γεννημένος στη Δυτική Βιρτζίνια, εργάστηκε ως πωλητής υποδημάτων από πόρτα σε πόρτα, ως συνεταίρος σε επενδυτική τράπεζα και ως γραφειοκράτης που, κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, απασχολήθηκε στην υπηρεσία τροφίμων των Ηνωμένων Πολιτειών για την οποία ήταν υπεύθυνος ο μελλοντικός πρόεδρος των ΗΠΑ Χέρμπερτ Χούβερ. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο πρόεδρος Χάρι Σ. Τρούμαν διόρισε τον Στράους στην Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας, της οποίας τέθηκε επικεφαλής και προώθησε την ανάπτυξη της βόμβας υδρογόνου. Αργότερα, ενώ πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν ο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, ο Στράους διετέλεσε υπηρεσιακός υπουργός Εμπορίου. Ο κανονικός διορισμός του, όμως, απορρίφθηκε από τη Γερουσία, εν μέρει λόγω της οργής της επιστημονικής κοινότητας για τη συμπεριφορά που είχε επιδείξει απέναντι στον Οπενχάιμερ.
Τζιν Τάτλοκ (την ερμηνεύει η Φλόρενς Πιου)
Φωτογραφία: J. Wilds / Getty Images / Ideal Image
Ενεργό μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της περιοχής του Κόλπου του Σαν Φρανσίσκο, η Τάτλοκ ήταν μεταπτυχιακή φοιτήτρια της Ιατρικής Σχολής του Στάνφορντ όταν άρχισε να βγαίνει με τον Οπενχάιμερ, το 1936. Τον βοήθησε να έρθει σε επαφή με κομμουνιστές ακτιβιστές και με αυτόν τον τρόπο τροφοδότησε τις αριστερίζουσες συμπάθειές του. Το 1939, έδωσε τέλος στη σχέση της με τον Οπενχάιμερ, αν κι εκείνος συνέχισε να την επισκέπτεται. Την τελευταία τους συνάντηση, τον Ιούνιο του 1943, την παρακολούθησαν πράκτορες του FBI. Το 1944, η Τάτλοκ βρέθηκε νεκρή στο μπάνιο της. Ήταν μόλις 29 ετών, με τους περισσότερους ιστορικούς να καταλήγουν στο ότι επρόκειτο για αυτοκτονία.
Έρνεστ Λόρενς (τον ερμηνεύει ο Τζος Χάρτνετ)
Φωτογραφία: Bettmann / Getty Images / Ideal Image
Επιστήμονας βραβευμένος με Νομπέλ, ο Λόρενς γεννήθηκε το 1901 στη Νότια Ντακότα. Αφού πήρε το διδακτορικό του στη Φυσική από το Πανεπιστήμιο του Γέιλ έγινε καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ, όπου εφηύρε το κύκλοτρο, μια συσκευή επιτάχυνσης φορτισμένων σωματιδίων, που συνέβαλε καθοριστικά στην ανάπτυξη της ατομικής βόμβας. Ο Λόρενς ήταν αυτός που σύστησε τον Οπενχάιμερ στο Πρόγραμμα Μανχάταν. Μετά τον πόλεμο, τάχθηκε υπέρ της ανάπτυξης πυρηνικών όπλων υδρογόνου.
Γουίλιαμ Μπόρντεν (τον ερμηνεύει ο Ντέιβιντ Νταστμάλτσιαν)
Ενεργό μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της περιοχής του Κόλπου του Σαν Φρανσίσκο, η Τάτλοκ ήταν μεταπτυχιακή φοιτήτρια της Ιατρικής Σχολής του Στάνφορντ όταν άρχισε να βγαίνει με τον Οπενχάιμερ, το 1936. Τον βοήθησε να έρθει σε επαφή με κομμουνιστές ακτιβιστές και με αυτόν τον τρόπο τροφοδότησε τις αριστερίζουσες συμπάθειές του. Το 1939, έδωσε τέλος στη σχέση της με τον Οπενχάιμερ, αν κι εκείνος συνέχισε να την επισκέπτεται. Την τελευταία τους συνάντηση, τον Ιούνιο του 1943, την παρακολούθησαν πράκτορες του FBI. Το 1944, η Τάτλοκ βρέθηκε νεκρή στο μπάνιο της. Ήταν μόλις 29 ετών, με τους περισσότερους ιστορικούς να καταλήγουν στο ότι επρόκειτο για αυτοκτονία.
Έρνεστ Λόρενς (τον ερμηνεύει ο Τζος Χάρτνετ)
Φωτογραφία: Bettmann / Getty Images / Ideal ImageΕπιστήμονας βραβευμένος με Νομπέλ, ο Λόρενς γεννήθηκε το 1901 στη Νότια Ντακότα. Αφού πήρε το διδακτορικό του στη Φυσική από το Πανεπιστήμιο του Γέιλ έγινε καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ, όπου εφηύρε το κύκλοτρο, μια συσκευή επιτάχυνσης φορτισμένων σωματιδίων, που συνέβαλε καθοριστικά στην ανάπτυξη της ατομικής βόμβας. Ο Λόρενς ήταν αυτός που σύστησε τον Οπενχάιμερ στο Πρόγραμμα Μανχάταν. Μετά τον πόλεμο, τάχθηκε υπέρ της ανάπτυξης πυρηνικών όπλων υδρογόνου.
Γουίλιαμ Μπόρντεν (τον ερμηνεύει ο Ντέιβιντ Νταστμάλτσιαν)
Φωτογραφία: Boyer / Roger-Viollet / Roger-Viollet via AFP
Γεννημένος το 1920 στην Ουάσιγκτον, ο Μπόρντεν ήταν απόφοιτος του Πανεπιστημίου του Γέιλ και της Νομική Σχολής του. Στη συνέχεια εργάστηκε ως νομοθετικός γραμματέας για τον γερουσιαστή του Κονέκτικατ Μπράιεν ΜακΜάχον και το 1949 έγινε διευθυντής προσωπικού στη Μεικτή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας του Κογκρέσου. Το 1953, πιθανότατα έπειτα από ενθάρρυνση του Στράους, έστειλε μια επιστολή στον διευθυντή του FBI Τζέι Έντγκαρ Χούβερ, μέσω της οποίας υποδείκνυε ότι «είναι πιο πιθανό από ό,τι απίθανο ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ να αποτελεί πράκτορα της Σοβιετικής Ένωσης». Αυτή η επιστολή διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στο να ξεκινήσει μια ακρόαση κεκλεισμένων των θυρών, η οποία εξέτασε τους κομμουνιστικούς δεσμούς του Οπενχάιμερ –η ακρόαση αποτελεί κομμάτι του στόρι της ταινίας– και οδήγησε στην ανάκληση της άδειας ασφαλείας του.
Έντουαρντ Τέλερ (τον ερμηνεύει ο Μπένι Σαφντί)
Γεννημένος το 1920 στην Ουάσιγκτον, ο Μπόρντεν ήταν απόφοιτος του Πανεπιστημίου του Γέιλ και της Νομική Σχολής του. Στη συνέχεια εργάστηκε ως νομοθετικός γραμματέας για τον γερουσιαστή του Κονέκτικατ Μπράιεν ΜακΜάχον και το 1949 έγινε διευθυντής προσωπικού στη Μεικτή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας του Κογκρέσου. Το 1953, πιθανότατα έπειτα από ενθάρρυνση του Στράους, έστειλε μια επιστολή στον διευθυντή του FBI Τζέι Έντγκαρ Χούβερ, μέσω της οποίας υποδείκνυε ότι «είναι πιο πιθανό από ό,τι απίθανο ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ να αποτελεί πράκτορα της Σοβιετικής Ένωσης». Αυτή η επιστολή διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στο να ξεκινήσει μια ακρόαση κεκλεισμένων των θυρών, η οποία εξέτασε τους κομμουνιστικούς δεσμούς του Οπενχάιμερ –η ακρόαση αποτελεί κομμάτι του στόρι της ταινίας– και οδήγησε στην ανάκληση της άδειας ασφαλείας του.
Έντουαρντ Τέλερ (τον ερμηνεύει ο Μπένι Σαφντί)
Φωτογραφία: Boyer / Roger-Viollet / Roger-Viollet via AFP
Γεννημένος στη Βουδαπέστη, ο Τέλερ απέκτησε το διδακτορικό του στη Φυσική στη Γερμανία και αργότερα του προσφέρθηκε μια θέση καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσιγκτον, ενώ το 1941 πήρε μέσω πολιτογράφησης την αμερικανική υπηκοότητα. Έχοντας αποκτήσει φήμη λόγω της ερευνητικής δουλειάς του πάνω στην πυρηνική ενέργεια, εντάχθηκε στην ομάδα του Οπενχάιμερ στο Λος Άλαμος, όπου εργάστηκε στο τμήμα θεωρητικής φυσικής. Ο Τέλερ ήταν παθιασμένος με την ενέργεια υδρογόνου και την ανάπτυξη της βόμβας υδρογόνου, κάτι που τον οδήγησε σε αντιπαράθεση με άλλα μέλη του Προγράμματος Μανχάταν. Έπειτα από τη σοβιετική δοκιμή ενός ατομικού όπλου που έλαβε χώρα το 1949, ο Τέλερ έγινε βασικός υποστηρικτής της ανάπτυξης βομβών υδρογόνου, με σκοπό να αποκτήσει η Αμερική ένα πλεονέκτημα κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Αργότερα, στην κεκλεισμένων των θυρών ακρόαση, κατέθεσε εναντίον του Οπενχάιμερ, όπου είπε: «Αισθάνομαι ότι θα προτιμούσα να δω τα ζωτικά συμφέροντα αυτής της χώρας να βρίσκονται σε χέρια που καταλαβαίνω καλύτερα και, συνεπώς, τα εμπιστεύομαι περισσότερο».
Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν και ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, το 1950. Φωτογραφία: Alamy / Visualhellas.gr
→ Συνάντησε όντως ο Οπενχάιμερ τον Αϊνστάιν;
Ναι, ήταν συνάδελφοι στο αμερικανικό Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών. «Αν και γνώριζα τον Αϊνστάιν επί δύο ή τρεις δεκαετίες, μόνο κατά την τελευταία δεκαετία της ζωής του εξελιχθήκαμε σε στενούς συναδέλφους και κάτι σαν φίλους», έγραψε ο Οπενχάιμερ το 1966 στην Επιθεώρηση Βιβλίων της Νέας Υόρκης. Παρ’ όλα αυτά, ο Νόλαν έχει παραδεχτεί ότι μια βασική σκηνή της ταινίας μεταξύ των δυο τους είναι επινοημένη: Κάποια στιγμή, ο Οπενχάιμερ πηγαίνει στον λιγομίλητο Αϊνστάιν για να τον συμβουλευτεί σχετικά με τους υπολογισμούς που έκανε η ομάδα του Λος Άλαμος, οι οποίοι έδειχναν ότι η δοκιμή Τρίνιτι θα μπορούσε να γίνει υπό ελεγχόμενες συνθήκες και δεν θα ανατίναζε τον κόσμο. «Δεν ήταν ο Αϊνστάιν που πήγε ο Οπενχάιμερ για να ζητήσει συμβουλές σχετικά με αυτό το ζήτημα», εξήγησε ο Νόλαν σε πρόσφατη συνέντευξή του. «Ήταν ο Άρθουρ Κόμπτον, ο οποίος διηύθυνε ένα παράρτημα του Προγράμματος Μανχάταν, στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου. Αυτόν αντικατέστησα με τον Αϊνστάιν».
→ Τι ακριβώς ισχύει για τις επίσημες ακροάσεις που παρουσιάζονται στην ταινία;
Η ταινία περιστρέφεται γύρω από δύο επίσημες ακροάσεις. Τη μία, που λαμβάνει χώρα το 1954, τη βλέπουμε έγχρωμη, ενώ την άλλη, του 1959, ασπρόμαυρη. Η πρώτη ήταν μια μυστική συνεδρίαση που διήρκεσε τέσσερις εβδομάδες. Κατά τη διάρκειά τους, η Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας εξέτασε αν θα ανακαλούσε ή όχι την άδεια ασφαλείας του Οπενχάιμερ. Δεδομένου ενός διάχυτου φόβου για τις τεχνολογικές εξελίξεις που λάμβαναν χώρα στη Σοβιετική Ένωση, έγιναν φύλλο και φτερό οι πιθανές διασυνδέσεις του Οπενχάιμερ με την Αριστερά. Η δε επιστολή του Μπόρντεν προς τον Χούβερ αποτέλεσε τη σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Όταν ο πρόεδρος της επιτροπής, Στράους, ενημέρωσε τον Οπενχάιμερ ότι η άδεια ασφαλείας του είχε ανασταλεί, ο Οπενχάιμερ αρνήθηκε να παραιτηθεί και απαίτησε ακρόαση από το συμβούλιο ασφαλείας προσωπικού της επιτροπής. Οι όροι αυτής της ακρόασης ήταν εξαρχής άνισοι, καθώς οι δικηγόροι του Οπενχάιμερ δεν είχαν πρόσβαση σε εμπιστευτικό υλικό, ενώ ο νομικός εκπρόσωπος της επιτροπής είχε πρόσβαση σε εκατοντάδες ηχογραφήσεις που ήταν προϊόντα υποκλοπής. Τελικά, ένα τριμελές συμβούλιο αποφάσισε ότι ο Οπενχάιμερ ήταν μεν έμπιστος ως πολίτης, παρ’ όλα αυτά, η άδεια ασφαλείας του θα έπρεπε να ανακληθεί. Το 1959, βέβαια, η Γερουσία πραγματοποίησε και μία άλλη ακρόαση, για να εγκρίνει ή να απορρίψει την υποψηφιότητα του Στράους ως υπουργού Εμπορίου, μια διαδικασία που προκάλεσε εντάσεις και το περιοδικό Time τη χαρακτήρισε «την πιο σκληρή μάχη στην ιστορία των ΗΠΑ για την επικύρωση ενός διορισμού διά προεδρικού διατάγματος». Η υποψηφιότητά του τελικά απορρίφθηκε, με 49 ψήφους κατά και 46 υπέρ.
→ Τι απέγινε ο Οπενχάιμερ;
Αφού έχασε την άδεια ασφαλείας του, ο Οπενχάιμερ συνέχισε να διδάσκει και να διεξάγει έρευνα, με την υποστήριξη πολλών μελών της επιστημονικής κοινότητας, που τον θεωρούσαν μάρτυρα. Το 1963, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Λίντον Τζόνσον τού απένειμε το βραβείο Ενρίκο Φέρμι, που δίνεται για να τιμήσει συνολικά το έργο ζωής κάποιου στην επιστήμη της ενέργειας. Το 1966, πήρε τη σύνταξή του από το Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών και τον επόμενο χρόνο πέθανε από καρκίνο στον λάρυγγα. Τον Δεκέμβριο του 2022, λίγες ημέρες μετά την κυκλοφορία του τρέιλερ της ταινίας Οπενχάιμερ, η υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ Τζένιφερ Γκράνχολμ ακύρωσε την απόφαση του 1954, με την οποία είχε ανακληθεί η άδεια ασφαλείας του Οπενχάιμερ. Αναφέρθηκε στην «προβληματική διαδικασία» που είχε οδηγήσει σε αυτή την ανάκληση, η οποία παραβίαζε τους ίδιους τους κανονισμούς της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας. «Ήρθαν στο φως περισσότερα στοιχεία σχετικά με την προκατάληψη που υπήρχε και το άδικο της διαδικασίας στην οποία υποβλήθηκε ο δρ Οπενχάιμερ», δήλωσε η Γκράνχολμ, «ενώ τα στοιχεία που αφορούν την αφοσίωση και την αγάπη του για την πατρίδα επιβεβαιώθηκαν ακόμη περισσότερο».
Κείμενο: Christopher Kuo / © 2023 The New York Times Company / Απόδοση: Παναγιώτης Κούστας
Γεννημένος στη Βουδαπέστη, ο Τέλερ απέκτησε το διδακτορικό του στη Φυσική στη Γερμανία και αργότερα του προσφέρθηκε μια θέση καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσιγκτον, ενώ το 1941 πήρε μέσω πολιτογράφησης την αμερικανική υπηκοότητα. Έχοντας αποκτήσει φήμη λόγω της ερευνητικής δουλειάς του πάνω στην πυρηνική ενέργεια, εντάχθηκε στην ομάδα του Οπενχάιμερ στο Λος Άλαμος, όπου εργάστηκε στο τμήμα θεωρητικής φυσικής. Ο Τέλερ ήταν παθιασμένος με την ενέργεια υδρογόνου και την ανάπτυξη της βόμβας υδρογόνου, κάτι που τον οδήγησε σε αντιπαράθεση με άλλα μέλη του Προγράμματος Μανχάταν. Έπειτα από τη σοβιετική δοκιμή ενός ατομικού όπλου που έλαβε χώρα το 1949, ο Τέλερ έγινε βασικός υποστηρικτής της ανάπτυξης βομβών υδρογόνου, με σκοπό να αποκτήσει η Αμερική ένα πλεονέκτημα κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Αργότερα, στην κεκλεισμένων των θυρών ακρόαση, κατέθεσε εναντίον του Οπενχάιμερ, όπου είπε: «Αισθάνομαι ότι θα προτιμούσα να δω τα ζωτικά συμφέροντα αυτής της χώρας να βρίσκονται σε χέρια που καταλαβαίνω καλύτερα και, συνεπώς, τα εμπιστεύομαι περισσότερο».
Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν και ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, το 1950. Φωτογραφία: Alamy / Visualhellas.gr
→ Συνάντησε όντως ο Οπενχάιμερ τον Αϊνστάιν;
Ναι, ήταν συνάδελφοι στο αμερικανικό Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών. «Αν και γνώριζα τον Αϊνστάιν επί δύο ή τρεις δεκαετίες, μόνο κατά την τελευταία δεκαετία της ζωής του εξελιχθήκαμε σε στενούς συναδέλφους και κάτι σαν φίλους», έγραψε ο Οπενχάιμερ το 1966 στην Επιθεώρηση Βιβλίων της Νέας Υόρκης. Παρ’ όλα αυτά, ο Νόλαν έχει παραδεχτεί ότι μια βασική σκηνή της ταινίας μεταξύ των δυο τους είναι επινοημένη: Κάποια στιγμή, ο Οπενχάιμερ πηγαίνει στον λιγομίλητο Αϊνστάιν για να τον συμβουλευτεί σχετικά με τους υπολογισμούς που έκανε η ομάδα του Λος Άλαμος, οι οποίοι έδειχναν ότι η δοκιμή Τρίνιτι θα μπορούσε να γίνει υπό ελεγχόμενες συνθήκες και δεν θα ανατίναζε τον κόσμο. «Δεν ήταν ο Αϊνστάιν που πήγε ο Οπενχάιμερ για να ζητήσει συμβουλές σχετικά με αυτό το ζήτημα», εξήγησε ο Νόλαν σε πρόσφατη συνέντευξή του. «Ήταν ο Άρθουρ Κόμπτον, ο οποίος διηύθυνε ένα παράρτημα του Προγράμματος Μανχάταν, στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου. Αυτόν αντικατέστησα με τον Αϊνστάιν».
→ Τι ακριβώς ισχύει για τις επίσημες ακροάσεις που παρουσιάζονται στην ταινία;
Η ταινία περιστρέφεται γύρω από δύο επίσημες ακροάσεις. Τη μία, που λαμβάνει χώρα το 1954, τη βλέπουμε έγχρωμη, ενώ την άλλη, του 1959, ασπρόμαυρη. Η πρώτη ήταν μια μυστική συνεδρίαση που διήρκεσε τέσσερις εβδομάδες. Κατά τη διάρκειά τους, η Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας εξέτασε αν θα ανακαλούσε ή όχι την άδεια ασφαλείας του Οπενχάιμερ. Δεδομένου ενός διάχυτου φόβου για τις τεχνολογικές εξελίξεις που λάμβαναν χώρα στη Σοβιετική Ένωση, έγιναν φύλλο και φτερό οι πιθανές διασυνδέσεις του Οπενχάιμερ με την Αριστερά. Η δε επιστολή του Μπόρντεν προς τον Χούβερ αποτέλεσε τη σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Όταν ο πρόεδρος της επιτροπής, Στράους, ενημέρωσε τον Οπενχάιμερ ότι η άδεια ασφαλείας του είχε ανασταλεί, ο Οπενχάιμερ αρνήθηκε να παραιτηθεί και απαίτησε ακρόαση από το συμβούλιο ασφαλείας προσωπικού της επιτροπής. Οι όροι αυτής της ακρόασης ήταν εξαρχής άνισοι, καθώς οι δικηγόροι του Οπενχάιμερ δεν είχαν πρόσβαση σε εμπιστευτικό υλικό, ενώ ο νομικός εκπρόσωπος της επιτροπής είχε πρόσβαση σε εκατοντάδες ηχογραφήσεις που ήταν προϊόντα υποκλοπής. Τελικά, ένα τριμελές συμβούλιο αποφάσισε ότι ο Οπενχάιμερ ήταν μεν έμπιστος ως πολίτης, παρ’ όλα αυτά, η άδεια ασφαλείας του θα έπρεπε να ανακληθεί. Το 1959, βέβαια, η Γερουσία πραγματοποίησε και μία άλλη ακρόαση, για να εγκρίνει ή να απορρίψει την υποψηφιότητα του Στράους ως υπουργού Εμπορίου, μια διαδικασία που προκάλεσε εντάσεις και το περιοδικό Time τη χαρακτήρισε «την πιο σκληρή μάχη στην ιστορία των ΗΠΑ για την επικύρωση ενός διορισμού διά προεδρικού διατάγματος». Η υποψηφιότητά του τελικά απορρίφθηκε, με 49 ψήφους κατά και 46 υπέρ.
→ Τι απέγινε ο Οπενχάιμερ;
Αφού έχασε την άδεια ασφαλείας του, ο Οπενχάιμερ συνέχισε να διδάσκει και να διεξάγει έρευνα, με την υποστήριξη πολλών μελών της επιστημονικής κοινότητας, που τον θεωρούσαν μάρτυρα. Το 1963, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Λίντον Τζόνσον τού απένειμε το βραβείο Ενρίκο Φέρμι, που δίνεται για να τιμήσει συνολικά το έργο ζωής κάποιου στην επιστήμη της ενέργειας. Το 1966, πήρε τη σύνταξή του από το Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών και τον επόμενο χρόνο πέθανε από καρκίνο στον λάρυγγα. Τον Δεκέμβριο του 2022, λίγες ημέρες μετά την κυκλοφορία του τρέιλερ της ταινίας Οπενχάιμερ, η υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ Τζένιφερ Γκράνχολμ ακύρωσε την απόφαση του 1954, με την οποία είχε ανακληθεί η άδεια ασφαλείας του Οπενχάιμερ. Αναφέρθηκε στην «προβληματική διαδικασία» που είχε οδηγήσει σε αυτή την ανάκληση, η οποία παραβίαζε τους ίδιους τους κανονισμούς της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας. «Ήρθαν στο φως περισσότερα στοιχεία σχετικά με την προκατάληψη που υπήρχε και το άδικο της διαδικασίας στην οποία υποβλήθηκε ο δρ Οπενχάιμερ», δήλωσε η Γκράνχολμ, «ενώ τα στοιχεία που αφορούν την αφοσίωση και την αγάπη του για την πατρίδα επιβεβαιώθηκαν ακόμη περισσότερο».
Κείμενο: Christopher Kuo / © 2023 The New York Times Company / Απόδοση: Παναγιώτης Κούστας
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου