COVID-19: Επιπτώσεις, fake news και εκπαίδευση
Του Άγγελου Ροδαφίνου
(Αποσπάσματα από συνέντευξη με την δημοσιογράφο Κική Τσιλιγγερίδου, “TV100 Τα γεγονότα στις 10” – 18.08.2020)
– Ποιες οι επιπτώσεις του Covid και τι μπορούμε να κάνουμε;
Οι επιπτώσεις είναι οικονομικές, σωματικές, ψυχολογικές. Η κατάθλιψη στη Βρετανία διπλασιάστηκε την άνοιξη 2020 από 10 σε 20%. Είναι το COVID-19 μια φοβερή καταστροφή ή μια άνευ προηγουμένου ευκαιρία; Μπορεί να είναι και τα δύο. Το αποτέλεσμα είναι εν μέρει επιλογή μας, όπως εξηγώ στο άρθρο μου «Παραγωγική χρήση του χρόνου μας κατά τη διάρκεια του COVID-19.»
Το μοντέλο COM-B (Michie et al., 2011) είναι ένας πολύ χρήσιμος οδηγός για οποιαδήποτε στρατηγική αλλαγής συμπεριφοράς. Υπάρχουν εννέα ευρείες κατηγορίες παρεμβάσεων: εκπαίδευση, πειθώ, κίνητρα, εξαναγκασμός, ενεργοποίηση (enablement), πρακτική κατάρτιση, περιορισμός, περιβαλλοντική αναδιάρθρωση, και χρήση μοντέλων. Τα κριτήρια για την εφαρμογή μιας λύσης είναι να είναι αποδεκτή, πρακτική, αποτελεσματική, οικονομική, να μην έχει παράπλευρες απώλειες, να είναι ίση για όλους. Βλέπε το σχετικό άρθρο μου “How to deal with Disinformation & advance Critical thinking.”
– Συμβαίνει κάτι εδώ και αρκετό καιρό, με τη γιγάντωση των social media: είμαστε ΟΛΟΙ ειδικοί ΣΤΑ ΠΑΝΤΑ. Πώς ξεκίνησε όλο αυτό, ποιοι μηχανισμοί μάς κάνουν να νιώθουμε ότι, χωρίς γνώσεις και εξειδίκευση, χωρίς κούραση και σπουδές, μπορούμε να έχουμε άποψη για πράγματα που μας ξεπερνούν;
Θα ήμουν κουτός αν έδινα οδηγίες στον κουρέα πώς να κουρεύει τα μαλλιά μου (μη γελάτε, ναι, κουρεύω ότι απέμεινε), στον ηλεκτρολόγο πώς να σχεδιάσει την εγκατάσταση, στον καρδιολόγο πώς να κάνει την επέμβαση. Αντίθετα, όλοι νομίζουμε ότι είμαστε ειδικοί στην ψυχολογία (και ειδικά στις σχέσεις), σε θέματα γύρω από τον κορωνοϊό, τις μάσκες, το χειρισμό από την κυβέρνηση, το 5G, και πάει λέγοντας. Φερόμαστε σαν στρατιώτες που αποφασίζουν για το σχέδιο δράσης … επειδή δεν εμπιστευόμαστε τον στρατηγό που δεν ξέρει – ενώ εμείς ξέρουμε καλύτερα! Θα χάσουμε τη μάχη. Αφήστε τους ειδικούς να κάνουν τη δουλειά τους. Ακολουθήστε τις οδηγίες.
Τώρα, γιατί συμβαίνει αυτό; Η ερμηνεία είναι το φαινόμενο Dunning – Kruger. Άτομα περιορισμένων δεξιοτήτων αποκτούν μια ψευδαίσθηση ανωτερότητας, εκτιμώντας εσφαλμένα ότι οι γνωστικές τους ικανότητες, είναι υψηλότερες από ό, τι πραγματικά είναι. Οι ερευνητές εμπνεύστηκαν από την απίστευτη ανοησία ενός ληστή που κάλυψε το πρόσωπο του με χυμό λεμονιού (θεωρώντας το «αόρατο μελάνι») νομίζοντας ότι δε θα καταγραφεί στις κάμερες παρακολούθησης. Παρόμοια, φοιτητές που έγραψαν για 2-3 νομίζουν ότι έγραψαν για 6-7. Αποτυγχάνουν να αναγνωρίσουν την έλλειψη δεξιοτήτων και την έκταση της ανεπάρκειάς τους. Δεν είναι μόνο ανίκανοι αλλά, επιπλέον, η ανικανότητά τους τους στερεί την ικανότητα να συνειδητοποιήσουν πόσο ανίκανοι είναι. Ποιοι είναι αυτοί; Όπως αναφέρω στο βιβλίο μου «Οι ηλίθιοι είναι ανίκητοι», όλοι θεωρούν ότι οι ηλίθιοι είναι οι άλλοι (ποτέ εμείς).
Αντίθετα, οι ειδικοί υποτιμούν τη δική τους ικανότητα και υποθέτουν ότι αυτό που είναι εύκολο για αυτούς είναι επίσης εύκολο για τους άλλους.
(Image από το ιστολόγιο του Κ. Παπαδάκη)
– Στο μείζον θέμα του τελευταίου εξαμήνου – την πανδημία. Το διαδίκτυο κατακλύζεται από μία πελώρια ποσότητα fake news. Αυτά απορρέουν από διάφορες πηγές. Κάποιοι, θέλουν να αποσταθεροποιήσουν τις δυτικές κοινωνίες – το βλέπουμε να γίνεται αυτό ακόμη και στις εκλογικές αναμετρήσεις, στις Ηνωμένο Βασίλειο, στις ΗΠΑ και αλλού. Κάποιοι άλλοι, θέλουν να περάσουν την ατζέντα τους – για παράδειγμα, οι αντιεμβολιαστές. Κάποιοι τρίτοι, αδιαφορώντας για τη δημόσια υγεία, μιλούν εναντίον της μάσκας και των άλλων δήθεν περιοριστικών μέτρων, μόνο και μόνο για να τους επιτρέπεται να φέρουν αυτόματα όπλα. Καλά όλοι αυτοί, αλλά οι ΚΑΝΟΝΙΚΟΙ άνθρωποι πώς γίνεται να πείθονται από το Παράλογο με τόση ευκολία;
Κανονικοί άνθρωποι; Πριν τα κοινωνικά δίκτυα μόνο οι γονείς μας γνώριζαν το επίπεδο μας…
Η παραπληροφόρηση σε καιρό κρίσης μπορεί να είναι θανάσιμη. Δείτε μερικά μόνο παραδείγματα από την περίοδο του κορωνοϊού:
Ινδία και Αραβικές χώρες: ούρα και κόπρανα αγελάδας και καμήλας θεωρούνται θεραπευτικά.
Ιράν: Συστήθηκε ως θεραπεία η βιομηχανική μεθανόλη, με αποτέλεσμα 300 νεκρούς και 1000 στο νοσοκομείο.
Νότια Κορέα: Κληρικοί είπαν στους πιστούς να ψεκαστούν με αλμυρό νερό και να προσέλθουν στη λειτουργία, με αποτέλεσμα 46 κρούσματα Covid.
Ελλάδα (μη γελάτε, δεν υστερούμε): η εκκλησία γνωμάτευσε ότι δεν κολλάει από το κουταλάκι της θείας λειτουργίας. Ένας αριθμός κληρικών, συγγενών τους και πιστών ασθένησαν ήδη.
Υπάρχει ευρεία διάδοση ψευδοεπιστημονικής παραπληροφόρησης. Ο μισός σχεδόν πληθυσμός της ΕΕ ενημερώνεται πλέον από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ το 60% των πληροφοριών αναπαράγονται από τους χρήστες του διαδικτύου χωρίς να τις διαβάσουν πρώτα. Στην Ευρώπη είμαστε ο λαός που πιστεύει περισσότερο στη συνωμοσιολογία.
Γιατί; Η κύρια αιτία είναι η έλλειψη επιστημονικού εγγραμματισμού και η αδυναμία κριτικής σκέψης. Η ικανότητα να βρει κάποιος πληροφορίες, να τις αναλύσει και να μπορεί να διακρίνει την αλήθεια δεν είναι έμφυτη αλλά αποκτάται με συγκεκριμένη εκπαίδευση. Τα μαθηματικά βοηθούν να αξιολογείς τις πιθανότητες, η μεθοδολογία επιστημονικής έρευνας να κατανοείς τις έρευνες και τις πληροφορίες ενώ υπάρχουν και συγκεκριμένα μαθήματα ή βιβλία για την κριτική σκέψη.
Η πίστη σε θεωρίες συνωμοσίας και ψευδείς ειδήσεις σχετίζεται με το επίπεδο εκπαίδευσης. Δυστυχώς, οι επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη, ενώ δεν υπάρχει ακόμα ανάλογο μάθημα στο σχολείο. Αντίθετα, επιμένουμε να διδάσκουμε μύθους στα μικρά παιδιά (όπως αυτός του Αι Βασίλη – και ακόμα χειρότερους) και μάλιστα την περίοδο που αυτά μαθαίνουν πώς να αναζητούν την αλήθεια.
– Πώς μπορεί και πώς πρέπει κανείς να μιλά με ανθρώπους που έχουν πειστεί για μία σειρά από παράλογα πράγματα; Θέλω να πω, αν ο άνθρωπος που είναι απέναντί σου πιστεύει στ’ αλήθεια πως κάποιος διακρατικός και επιχειρηματικός μηχανισμός θέλει να του βάλει ένα τσιπάκι στον οργανισμό, αν πιστεύει πως εξαιτίας της μάσκας συγκεντρώνεται μεγάλη ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα στο κεφάλι του, αν πιστεύει πως ο ιός είναι μύθευμα, ότι δεν υπάρχουν νεκροί, και όλα αυτά, αυτός ο άνθρωπος μόνο εύκολο δεν είναι να πάρει μέρος σε μία φυσιολογική συζήτηση. Οπότε απλώς αποχωρούμε; Τι κάνουμε;
Για τη συζήτηση θα χωρίσω τους ανθρώπους σε τρεις κατηγορίες.
Α. Οι επιρρεπείς σε συνωμοσιολογία (30-35%). Για αυτούς δεν μπορείς να κάνεις και πολλά. Σου λέει ο άλλος, «Δεν έχω δει κανέναν ασθενή άρα δεν υπάρχουν». (The black swan fallacy – η πλάνη του μαύρου κύκνου). Απαντάς, «Κι εγώ δεν έχω δει ασθενή με έμπολα, aids, ή το Θεό, άρα …;» Μια χρήσιμη ερώτηση είναι: «Τι θα σε έκανε να αλλάξεις άποψη;» Έτσι καταλαβαίνεις εάν έχει διάθεση να ακούσει – αν δηλαδή ανήκει στην επόμενη κατηγορία.
Β. Οι μπερδεμένοι. Η σωκρατική μέθοδος είναι η πιο αποδοτική. Δύσκολα μπορείς να πείσεις κάποιον με επιχειρήματα. Είναι πιο εύκολο να ανακαλύψει μόνος του την απάντηση. Ρώτα, «Πού το ξέρεις;» και συνέχισε με 4-5 «Γιατί;».
Η εγκυρότητα των πηγών γνώσης ποικίλει. Το πρώτο πράγμα που μαθαίνουμε στους φοιτητές μας στα καλά πανεπιστήμια είναι να στηρίζουν τα επιχειρήματα στις εργασίες τους με αναφορές και να ξεχωρίζουν ποιες είναι οι έγκυρες πηγές. Συγκρίνετε το Youtube, Facebook, τα ΜΜΕ (στην Ελλάδα θεωρούνται τα πιο αναξιόπιστα μετά από αυτά της Νότιας Κορέας και του Λίβανου) με περιοδικά όπως το Nature, πανεπιστήμια όπως το Harvard, τον Παγκόσμιο οργανισμό υγεία, Fact checking ιστοσελίδες όπως αυτές των Skeptics, Science & Hellenic Hoaxes, Snope. Πρόταση: γραφτείτε και ακολουθείτε έγκυρες ιστοσελίδες. Tο τι πιστεύεις εξαρτάται από το τι διαβάζεις. Αν διαβάζεις σκουπίδια… G.I.G.O. (Garbage In – Garbage Out).
Nα υπενθυμίσουμε στους μπερδεμένους σχετικά με τις μάσκες, ότι η μάσκα κάτω από τη μύτη = κράνος στον αγκώνα ή παντελόνι … κατεβασμένο. Μη φοράς καθόλου αν δε τα φοράς σωστά. Επίσης, για τις μπερδεμένες διοικήσεις: οι νόρμες (βλ. Κίνα) και τα άτομα ‘μοντέλα’ επηρεάζουν σημαντικά. Οι αρχές και οι κυβερνήσεις χρειάζονται συνέπεια. Δε μπορεί να βλέπεις κληρικούς και κυβερνητικούς χωρίς μάσκες.
Γ. Τα άτομα με αναλυτική/κριτική σκέψη. Δε χρειάζεται να κάνεις κάτι, μπορείς όμως να τους παρακινήσεις να βοηθήσουν. «Ο κόσμος δεν θα καταστραφεί από αυτούς που κάνουν το κακό, αλλά από αυτούς που τους παρακολουθούν χωρίς να κάνουν τίποτα», είπε ο Albert Einstein. Επιλέγοντας την αδράνεια, το να μην πεις τίποτα, δίνεις δύναμη στην παρανομία και τον παραλογισμό και αυξάνεις τον κίνδυνο. Μιλήστε (με αγάπη): «Βάλτε τη μάσκα σας πάνω από τη μύτη». Κάντε το σωστό. Είναι ρουφιανιά να αναφέρω στις αρχές την παρανομία; Όχι! Είναι Σωτήρια Παρέμβαση για το Κοινό Καλό (ΣΠΑΑΚ). Υποσχεθείτε: «Θα γίνω ενεργός πολίτης και επαγγελματίας φασαριατζής. Θα μιλάω και θα υπενθυμίζω – με αγάπη – στους συμπολίτες μου να κάνουν το σωστό».
– Για το άνοιγμα των σχολείων: Ανακοινώθηκε σήμερα ότι τα σχολεία θα ανοίξουν κανονικά στις επτά Σεπτεμβρίου με τρόπο που θυμίζει φυσιολογική λειτουργία, με την έννοια ότι τα σχολεία θα λειτουργήσουν με όλους τους μαθητές στις τάξεις αλλά με αυξημένα μέτρα προστασίας. Αυτό θα βοηθήσει στην ενίσχυση του ηθικού των μαθητών και της εκπαιδευτικής κοινότητας; Βοηθούν σε αυτό και οι έγκαιρες και σαφείς ανακοινώσεις του Υπουργείου;
Δεν είμαι ειδικός να κριτικάρω την απόφαση αυτή. Όπως γνωρίζουν οι μάνατζερ ή διευθυντές, κάθε απόφαση έχει θετικά και αρνητικά στοιχεία. Με βάση την απλή λογική, θα βοηθηθούν οι γονείς που δεν μπορούν να βρίσκονται στο σπίτι και τα παιδιά που θα βρίσκονται ανάμεσα σε άλλα, με τους φίλους τους. Από την άλλη μεριά μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις όσον αφορά τη μετάδοση του ιού. Σίγουρα θα δώσει τροφή στην αντιπολίτευση, τις ομοσπονδίες διδασκόντων, τους «σταλεγάκηδες» κ.λπ. Οι «I knew it all along» η «after the fact» προβλέψεις είναι εύκολες αφού δεις το αποτέλεσμα. Ήταν προφανές σε όλους (μετά την έκβασή της – όχι όμως τότε που αποφασίστηκε) ότι δεν θα πετύχαινε η απόβαση στην Κούβα.
Γεγονός είναι ότι διχαζόμαστε και ξοδεύουμε πολύτιμο χρόνο που αν συνεργαζόμασταν θα μπορούσαμε να επενδύσουμε σε online εκπαίδευση, βοήθεια ατόμων που αντιμετωπίζουν μοναξιά, οικονομικά προβλήματα, κλπ.
– Η πανδημία έφερε στην επιφάνεια το θέμα τής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Είστε πολλά χρόνια στον χώρο αυτό, και θα ήθελα πολύ να μας μεταφέρατε την εμπειρία σας. Μπορεί να γίνει για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης; Μπορεί να γίνει για κάθε μαθητή και φοιτητή;
Ναι. (Άλλωστε, έχουμε άλλη επιλογή;)
– Χρειάζεται μεγάλη και ακριβή υλικοτεχνική επένδυση;
Χρειάζεται ειδικούς με καλή εμπειρία και καλό συντονισμό. Προσωπικά πιστεύω ότι λόγω νεποτισμού οι ειδικοί – γενικότερα – δεν είναι ακόμα στις θέσεις που θα έπρεπε να είναι.
– Είναι εξίσου αποτελεσματική με τη διά ζώσης εκπαίδευση;
ΝΑΙ! Τα αποτελέσματα 300+ ερευνών δείχνουν ότι είναι το ίδιο ή περισσότερο αποτελεσματική. Βλέπε όμως το σχετικό μου άρθρο «Είμαστε έτοιμοι για διδασκαλία εξ αποστάσεως; Διδασκαλία εξ αποστάσεως δεν σημαίνει παίρνω το δια ζώσης μάθημά μου, αναρτώ τις διαφάνειες και το παρουσιάζω μέσω Zoom η Skype. Είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Για παράδειγμα, για κάθε 10 ώρες μαθήματος, η σύγχρονη εκπαίδευση μέσω τηλεδιάσκεψης δεν πρέπει να ξεπερνά τις μία με δύο ώρες. Επιπλέον, η κάθε παρουσίαση δεν πρέπει να ξεπερνά τα 6 με 8 λεπτά.
Σχολεία και πανεπιστήμια, εκπαιδευτικοί και μαθητές/φοιτητές θα έπρεπε να ετοιμάζονται πυρετωδώς για τη νέα σχολική ακαδημαϊκή χρονιά. Συγκεκριμένα, το Υπουργείο Παιδείας και οι αντίστοιχοι εκπαιδευτικοί φορείς θα πρέπει μέχρι την έναρξη των μαθημάτων να έχουν ετοιμάσει:
όλα τα βιβλία σε μορφή e-books καθώς και οδηγούς για τη διδασκαλία τους, ασκήσεις, κλπ.
όλα τα δια ζώσης μαθήματα σε online πλατφόρμες με την ύλη, δια δραστικές ασκήσεις, κουίζ, βίντεο, podcasts, κλπ.
online μαθήματα για διδάσκοντες (ένα για καθηγητές, ένα για δασκάλους, ένα για ακαδημαϊκούς). Όπως είπε ένας φοιτητής, “Καθηγητές του 20ου αιώνα διδάσκουν φοιτητές του 21ου αιώνα – το κενό είναι τεράστιο.”
online μαθηματα για φοιτητές και μαθητές πώς να μαθαίνουν online και ιστοσελίδες με πληροφορίες για το περιεχόμενο του κάθε προγράμματος, οδηγίες για αναζήτηση στοιχείων και συγγραφή εργασιών, λογοκλοπή, συνδέσμους για υποστήριξη (ψυχική υγεία, ναρκωτικά & αλκοόλ, διαφορετικότητα, bullying, σεξουαλική συναίνεση), απασχολησιμότητα, κ.λπ.
ένα online site με πλήρεις οδηγίες για τη χρήση όλων των εκπαιδευτικών τεχνολογιών για διδάσκοντες και διδασκόμενους (π.χ., Learning management systems, Skype, Zoom, Turnitin, assessment & marking online, quizzing tools, gaming, email, Google docs, video, design, padlet, etc.).
Στην ιστοσελίδα μου παραθέτω συνδέσμους και πηγές για διδάσκοντες εξ αποστάσεως, όπως τα εξαιρετικά δωρεάν μαθήματα για online teaching από το UNSW και την FutureLearn, τη δωρεάν πλατφόρμα Learning Designer από το University College London (UCL) για το σχεδιασμό δραστηριοτήτων μάθησης και ολόκληρων πλάνων μαθημάτων, οδηγίες πως να δουλεύετε πιο έξυπνα (π.χ., χρησιμοποιώντας τον βοηθό της Google, την υπαγόρευση Dictation, κλπ.).
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου