Δημήτρης Νανόπουλος: «Οι δικοί μου φόροι τιμής»

«Για οποιοδήποτε από αυτά τα πρόσωπα, θα μπορούσα σε όποια τυχαία ώρα, σε τυχαίο χώρο και με τυχαίους ανθρώπους παρόντες, να σηκωθώ και να δώσω ολόκληρη διάλεξη για τη ζωή τους και για το έργο τους», γράφει ο Δημήτρης Νανόπουλος. (Φωτογραφία: Menelaos Myrillas / SOOC) 

Θαλής 

Ο Θαλής ο Μιλήσιος είναι μέγεθος ασύλληπτο. Είναι η αρχή των πάντων. Είναι ο πρώτος φυσικός στην ιστορία. Είναι ο άνθρωπος που από το 600 π.Χ. στην ουσία είπε στους συνανθρώπους του: «Αφήστε τις ανοησίες και κατανοήστε τον κόσμο με τη λογική». Πιστεύω ότι είναι λάθος ο διαχωρισμός σε Προσωκρατικούς και Μετασωκρατικούς. Ο ορθός διαχωρισμός είναι «Προθαλικοί» και «Μεταθαλικοί». 

Ηράκλειτος 

Η Μεγάλη Φράση στην ανθρώπινη ιστορία πρωτοειπώθηκε από αυτόν: «Ο κόσμος δεν είναι φτιαγμένος ούτε από χέρι Θεού ούτε από χέρι ανθρώπου. Απλώς είναι». Ήταν ο πρώτος που αντιλήφθηκε σε βάθος τον άνθρωπο λέγοντας «το πεπρωμένο μας είναι ο χαρακτήρας μας». Είναι ο Ηράκλειτος ο Μέγας.

 Isaac Newton

 Ο Νεύτων –για αυτά που έκανε, σε συνδυασμό με την εποχή που έζησε– τοποθετείται δίπλα και μαζί με τον Αϊνστάιν. Ανήκει στους αληθινούς Άγιους Πατέρες, μαζί με τον Κοπέρνικο, τον Μπράχε, τον Γαλιλαίο και τον κοσμοκαλόγερο Τζορντάνο Μπρούνο. Και τι «σύμπτωση»! Το 1642, τη χρονιά που πέθανε ο Γαλιλαίος, γεννήθηκε ο Νεύτων. Τι ωραίος θάνατος! Αυτός ο θάνατος ίσως είναι σύμφωνος με μια ιδεώδη κατάσταση της Φύσης. Να αποχωρείς αφήνοντας ωραίους απογόνους. «Τη στιγμή που το παλιό αφήνει την τελευταία του πνοή, την ίδια στιγμή το νέο να γεννιέται τινάζοντας με δύναμη το κεφάλι προς τα επάνω», όπως λέει και ο Νίτσε στα Κείμενα για την Ελλάδα. 

Wolfgang Amadeus Mozart 

Προικισμένος με την ποιότητα του ατόφια Μεγάλου. Είναι μια ιδιοφυΐα από τις σημαντικότερες που πέρασαν ποτέ από αυτόν τον κόσμο. Ταυτοχρόνως είχε τόση συμπυκνωμένη φαιά ουσία, τόση εσωτερική ενέργεια, τόση συμπυκνωμένη φαντασία και διαίσθηση, και όχι μόνο για τη μουσική. Νομίζω ότι η ζωή του Μότσαρτ θα έπρεπε, ιδίως στην Ελλάδα, να γίνεται θέμα συζήτησης στις τάξεις της μέσης εκπαίδευσης. 

Leonardo Da Vinci 

Αν η μεγαλοφυΐα μπορούσε να μετρηθεί, ίσως αποδεικνυόταν ότι ο Ντα Βίντσι ήταν η σημαντικότερη μεγαλοφυΐα όλων. Άφησε την υπογραφή του σχεδόν σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. 

Albert Einstein 

Η αναφορά του «θείου Αλβέρτου» είναι προφανής. Για πολλούς υπάρχει και θα υπάρχει το ερώτημα πώς θα ήταν η επιστήμη αν δεν είχε εμφανιστεί ο Αϊνστάιν. Ευτυχώς για μας, ο Αϊνστάιν στάθηκε στο ύψος της ιστορίας, πήρε τη φυσική από το χεράκι και την πήγε παρακάτω.

 Enrico Fermi 

Καθώς στην εποχή μου δεν υπήρχε κάποιος μεγάλος Έλληνας φυσικός, τον οποίο να είχα ως κοντινό σε μένα παράδειγμα, ο πολύ σημαντικός Enrico Fermi, ως Ιταλός, ήταν το πιο κοντινό σημείο αναφοράς μου για τη φυσική. Αριστερά: «Ο ‘‘Μύθος του Σίσυφου’’ είναι το δικό μου Ευαγγέλιο, και ο Αλμπέρ Καμύ ο δικός μου ευαγγελιστής». Δεξιά: «Νομίζω ότι η ζωή του Μότσαρτ θα έπρεπε, ιδίως στην Ελλάδα, να γίνεται θέμα συζήτησης στις τάξεις της μέσης εκπαίδευσης». 

Federico Fellini 

Ο εφηβικός μου «φίλος». Οι ταινίες Ντόλτσε Βίτα και 8 ½ ήταν για τη ζωή μου ό,τι ήταν η ανάγνωση του Μύθου του Σίσυφου του Καμύ. Orson Welles Παρότι δημιούργησε τη σημαντικότερη ταινία στην ιστορία του κινηματογράφου, τον Πολίτη Κέιν, ο ίδιος ήταν πιο σημαντικός από το έργο του. Ο άρπαγας της τελειότητας. Όπως πολύ σωστά είπε η Ζαν Μορό, «Μοιάζει τόσο πολύ με έκπτωτο βασιλιά επειδή δεν υπάρχει βασίλειο στον κόσμο αρκετά καλό για τον Όρσον Ουέλς». Όσο για τα μειονεκτήματα που του καταλογίζουν… «τίποτα δεν είναι τέλειο, ούτε καν το θαύμα». Albert Camus Ο Μύθος του Σίσυφου είναι το δικό μου Ευαγγέλιο, και ο Αλμπέρ Καμύ ο δικός μου ευαγγελιστής. Το διάβασα σε ηλικία δεκαεφτά χρονών, και μου ξεκαθάρισε το μυαλό σχετικά με πολλά, διαμορφώνοντας ένα κομμάτι του χαρακτήρα μου. 

Scott Fitzgerald 

Ο Fitzgerald ήταν, εκτός της επιστήμης μου, ένας από τους λόγους που ήθελα να πάω στην Αμερική. Σε πολύ νεαρή ηλικία έπεσε στα χέρια μου και διάβασα τον Μεγάλο Γκάτσμπυ. Όπως ακριβώς έγινε και με τον Μύθο του Σίσυφου, που μου καθόρισε πολλά πράγματα στη ζωή, το βιβλίο του Fitzgerald με γοήτευσε τόσο πολύ, ώστε αναρωτιόμουν αν θα μπορούσα μεγαλώνοντας να γίνω ένας επιστήμονας Γκάτσμπυ. Όταν εκδόθηκε το 1925, ο T.S. Eliot είπε πως το θεωρεί το καλύτερο αγγλόφωνο μυθιστόρημα που είχε διαβάσει για αρκετά χρόνια. Σήμερα πλέον θεωρείται, στην αγγλοσαξονική λογοτεχνία, το δεύτερο καλύτερο έργο μετά τον Οδυσσέα του Joyce. Ένα ιδιαίτερα συγκινητικό περιστατικό περιέγραψε κάποτε ένας δημοσιογράφος που τον συνάντησε σε βιβλιοπωλείο στο Μπέβερλυ Χιλς. Εκείνη ην εποχή, ο Fitzgerald είχε ξεπέσει οικονομικά. Ενώ ήταν πάντοτε πολύ ωραία ντυμένος και ξυρισμένος, αυτή τη φορά ο δημοσιογράφος τον είδε ατημέλητο και αξύριστο. Αντικρίζοντάς τον, ο δημοσιογράφος λυπήθηκε τόσο πολύ γι’ αυτή την εικόνα, ώστε έγραψε: «Εκείνη τη στιγμή σκέφτηκα ότι καλύτερα να είχε σκοτωθεί στο Κορνίς, στην Κυανή Ακτή. Τον πλησίασα, με θυμήθηκε και μιλήσαμε. Χάρηκα γιατί, παρότι ήταν απογοητευμένος, είδα στα μάτια του ότι ήξερε πως είναι σπουδαίος και ότι θα μείνει στην ιστορία ως τέτοιος». «Σε πολύ νεαρή ηλικία έπεσε στα χέρια μου και διάβασα το βιβλίο του Fitzgerald ‘‘Ο Μεγάλος Γκάτσμπυ’’. Με γοήτευσε τόσο πολύ, ώστε αναρωτιόμουν αν θα μπορούσα μεγαλώνοντας να γίνω ένας επιστήμονας Γκάτσμπυ». 

Richard P. Feynman

 

«Όλοι οι σύγχρονοι φυσικοί είμαστε παιδιά του Richard P. Feynman. Η επίδρασή του είναι τόσο φανερή επάνω μου, ώστε κάποιες φορές μπορεί να μοιάζει και με μιμητισμό». 

Όλοι οι σύγχρονοι φυσικοί είμαστε παιδιά του. Είναι τόσο φανερή η επίδρασή του επάνω μου, ώστε κάποιες φορές μπορεί και να μοιάζει με μιμητισμό. Ο Feynman με επηρέασε πάρα πολύ στον τρόπο σκέψης μου και στον τρόπο δουλειάς. Ο Καμύ και ο Feynman είναι οι δυο άνθρωποι που αναφέρω πιο συχνά στη ζωή μου, γιατί τους έχω πάντα μέσα μου. Όλοι αυτοί οι μεγάλοι με έχουν επηρεάσει καθοριστικά, ο καθένας με τον δικό του τρόπο. Έχοντας επαφή μαζί τους επί τόσα χρόνια, με κάποιους από τη νεαρή μου ηλικία, μπόρεσα να διακρίνω το αόρατο νήμα που τους ενώνει όλους μεταξύ τους. Ταυτοχρόνως κατάλαβα ότι αφού εκφράστηκε έτσι το ανθρώπινο πνεύμα, σημαίνει ότι στην ουσία δεν υπάρχει κανένα όριο για το μυαλό του ανθρώπου. «Sky is the limit». Με τη λέξη sky εννοώ την άλλη μεριά του Πολυσύμπαντος. Για οποιοδήποτε από αυτά τα πρόσωπα, θα μπορούσα σε όποια τυχαία ώρα, σε τυχαίο χώρο και με τυχαίους ανθρώπους παρόντες, να σηκωθώ και να δώσω ολόκληρη διάλεξη για τη ζωή τους και για το έργο τους. Αυτούς είχα πάντα «παρέα» μου, και αυτούς θέλω να έχω μέχρι το τέλος. Αυτούς και πολύ λίγους φίλους. Όταν ήμουν μικρό παιδί, μου άρεσε ο κινηματογράφος, η λογοτεχνία, η φιλοσοφία, και ήθελα όταν μεγάλωνα να γίνω ο Φελλίνι, ο Fitzgerald, ο Όρσον Ουέλς. Τώρα πλέον ξέρω ότι τίποτα από αυτά δεν θα μπορούσε να με γεμίσει όσο η επιστήμη μου. Ακόμα και αν κάποιος ήταν σε θέση να με διαβεβαιώσει ότι ως συγγραφέας ή ποιητής θα γινόμουν Ρίλκε, Νίτσε ή Καμύ, ή ότι ως σκηνοθέτης θα γινόμουν Φελλίνι ή Όρσον Ουέλς, αυτό δεν θα μπορούσε να μου δώσει την ικανοποίηση που μου δίνει μια εξίσωση η οποία με φέρνει πιο κοντά στο να αντιληφθώ το Σύμπαν συνολικά και οριστικά. Η ανταλλαγή εκπληκτικών λέξεων και η κομψή έκφραση των συναισθημάτων μας είναι υπέροχες πτυχές της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Τη δική μου ψυχή, όμως, την ελκύει πολύ πιο βαθιά η αναζήτηση αυτής της απόλυτης intelligence, η οποία θα μας πει τι είναι η Φύση. 

Όλοι αυτοί οι γίγαντες των τεχνών που ανέφερα, και πολλοί άλλοι ακόμα –όπως ο Ντοστογιέφσκι, ο Σοπενχάουερ, ο Καβάφης, ο Τολστόι, ο Φρόυντ–, αναμφίβολα αντιπροσωπεύουν τεράστια ανθρώπινα μεγέθη. Όλα τα επιτεύγματά τους είναι συγκλονιστικά, όμως η ισχύς τους είναι «τοπική» και έχουν να κάνουν με τον πλανήτη Γη. 

Από το βιβλίο του Δημήτρη Νανόπουλου (σε συνεργασία με τον Μάκη Προβατά) «Στον τρίτο βράχο από τον Ήλιο» – Μία ζωή, η επιστήμη κι άλλα παράλληλα σύμπαντα», Εκδόσεις Πατάκη, 2015.

Πηγή : Andro.gr [ https://www.andro.gr/empneusi/dimitris-nanopoulos-book/?fbclid=IwAR1dFdxccKAmn5za2zRqpNh_7cuAI4lWPiqIDv96BpKXTejOjTLCbhaJoxc ]